Öğretmenler Günü eğitimin neferleri için kutladığımız çok önemli bir gün. Pek çok öğretmenimi andıkça hâlâ yüzümde bir gülümseme belirir. Onlardan sonra en büyük öğretmenlerim kitaplarım oldu. 24 Kasım Öğretmenler Günü’nü kutlarken bana edebiyat ve yazma konusunda rehberlik eden kurgu dışı kitaplardan bir seçki hazırladım.
BETÜL ÇAKIROĞLU
İsimlerini yazmakla bitmeyeceğim öğretmenlerim oldu. Hayatın önüme çıkardığı insanlardan ister öğretmen olsun ister olmasın derslerimi aldım. İlkokul, ortaokul, lise, arada dershaneler, üniversite, staj, iş hayatı hep öğrenerek büyüdüm.
Eğitim, Göktürk Türkçesinde “iğitmek” kökünden gelir ve beslemek, büyütmek anlamına gelir. Bu tanım bize eğitimin beşikten mezara kadar olan bir süreç olduğunu anımsatır. Eğitim açısından besin nedir? Beslenen kimdir? Besin, eğitimde insanın ruhuna, zihnine, bedenine verilen gıdadır. Bu gıdayı öğretmenlerden, insanlardan, doğadan alabiliyoruz. Hatta pandemi ile anladık ki bilgi bir tuş uzağımızda videolar, çevirim içi eğitimler derlen pek çok öğrenme aracı keşfettik.
Besin ve gıda benzetmesi kitaplara çok yakışıyor bence. Kitaplardan bir şey öğrenmek deyince aklımıza sadece ansiklopediler ve kurgu dışı kitaplar gelse de ben kurgu kitaplardan da çok şey öğrendim. Ama bu yazıda kurgu dışı içeriklere yer vereceğim. Ve bu sefer çocuk kitapları listesi değil. Beni besleyen kitaplar.
Mesleki, felsefi, mitolojik ve edebiyat kurgu dışı okumalarım en sevdiklerim. Listede sadece bana edebiyat ve yazma konusunda rehberlik eden kurgu dışı okumalarımdan bazıları var. Hepsi bu kadar sanmayın. Seçtiğime göre sanırım en sevdiklerim de diyebilirim.
Öğretmen Kitaplarım:
1- Kurmacanın Kıyıları
Yazar: Jacques Rancière
Yayınevi: Metis Yayınları
Yazar bir filozof. Şu anda aldığım felsefe derslerinden öne okumuştum bu kitabı. Felsefe merakım bu kitapla mı başladı acaba? Birçok yazarın farklı eserlerinden hareketle kurmacanın kıyılarına bir yolculuk kitabı. Bence içinde yazan eserleri okuduysanız daha anlamlı ama okumadaysanız da kuramını ve sorgulamasını anlayabilirsiniz.
Yaratılan şey sanki yaratılmamış gibigörünmelidir.
2- Anne Ben Düştüm mü? Kurmacalara Neden Muhtacız?
Yazar: Beliz Güçbilmez
Yayınevi: Kollektif Kitap
Beliz Güçbilmez bize bu kitapla kurmaca ile gerçek ilişkisini farklı yönleriyle düşündürüyor. Gerçek nedir? Altını çizdiğim o kadar çok yer var ki hangisini yazacağımı şaşırdım. Bu kitabı yazı için elime aldığımda fark ettim. Eski bir dost gibi özlemişim.
Geçmişte bir şey olur gölgesi bugüne düşer.
Bütün hikayelerinin kökenin mitik olduğunu kabul etmek zorundayız.
3- Yazma Sanatı
Yazar: Stephen King
Yayınevi: Altın Kitap
Ben korku kitapları okuyamam. Ön yargı değil. Olmuyor. Çok korkuyorum, uykularım kaçıyor. Özellikle gençken gerçekten denedim. Bir yerde bırakmak zorunda kaldım. Bu kitabı bana çok sevdiğim bir arkadaşım önerdiğinde açıkçası umutlu değildim. Kitap düşüncelerimi, yargılarımı parçalamakla kalmadı atomlarına ayırdı. Okuduğum en iyi kurgu dışı yazma kitapları arasında. Alet çantası benzetmesi harika bir bölüm.
Dilbilgisini de alet çantanızın en üst kısmına koymalısınız.
4- Dümeni Yaratıcılığa Kırmak / Hikâye denizine yelken açmak için bir 21. Yüzyıl kılavuzu
Yazar: Ursula K. L. Guin
Yayınevi: Hep Kitap
Onsuz bir liste yamam mümkün değildi. Kurmacalarıylabeni besleyen o kadın. Kurgu dışı kitapları, makaleleri, şiirleri derken atölye kitabını sakın kaçırmayın. Çünkü gerçek bir yazı çalışması. Onunla omuz omuzaymış gibi hissetmek bile kitabı alıp, okuyup üzerine çalışmaya değer. Çok şey öğrendiğim o yazardan yine çok öğrendiğim bir atölye kitap.
Bir kuralı çiğneyebilmeniz için, önce o kuralı bilmeniz gerekir. Pot kırmak devrim yapmak değildir.
5- Edebiyat Üzerine
Yazar: Berna Moran
Yayınevi: İletişim Yayınları
Yazarın ismini edebiyatla ilgilenen çoğunluk duymuştur. Bir eleştirmen. Bence bu alanın öncülerden. Hâlâ iyi eleştiri yazıları okuyamadığımız bu zamanda onun bakış açısının çok değerli olduğunu düşünüyorum.
Yazarın ismini edebiyatla ilgilenen çoğunluk duymuştur. Bir eleştirmen. Bence bu alanın öncülerden. Hâlâ iyi eleştiri yazıları okuyamadığımız bu zamanda onun bakış açısının çok değerli olduğunu düşünüyorum.
Gerçek sanatkâr için duygular vesiledir. Onun asıl yapmak istediği şey bir sanat meselesini çözmek, bir düzene varmaktır.
6- Tuhaf Kurgu Yazmak Üzerine Notlar
Yazar: H.P. Lovecraft
Yayınevi: Laputa Kitap
İdolü Poe olan bir yazardan normal yazılar beklenmez. Kurgunun tuhafı nasıl oluyor derseniz bence yazara kulak vermelisiniz. Bana çok fısıldayan her bölümüne bayıldığım bir kitap. Bir bölüm adı söylüyorum. Kediler ve Köpekler. Eğer bu bölümü okursanız ne demek istediğimi anlayacaksınız.
“Tuhaf kurgunun en çok ihtiyaç duyduğu şey atmosferdir, aksiyon değil.
7- Büyübozumu: Yaratıcı Yazarlık – Kurmacanın Bilinen sınırları ve İhlal Edilebilir Kuralları
Yazar: Murat Gülsoy
Yayınevi: Can Yayınları
Murat Gülsoy’un ilk defa bir kitabını Suare Kitap Kulübünde okuduk. Toplantıya yazarın kendisi de davetimizi kırmayıp gelince şahane bir sohbet olmuştu. Sonra tabi ki hemen yazı serüvenini anlattığı bu kitabı alıp, okudum. Bir başucu kitabı. Her zaman yanımda.
Karakterleri ete kemiğe büründürmenin en önemli yolu onların kim olduklarını özetlemek değil onları eylem halinde göstermektir.
8- Roman Sanatı
Yazar: Milan Kundera
Yayınevi: Can Yayınları
Cervantes’in mirasından yola çıkan bu kitapta yazar biziroman evrenin köklerine indiren bir yolculuğa çıkarır. Romanı anlamak ve değerlendirmek için çok önemli bir kaynak. Roman nasıl doğmuştur sorusundan başlayıp, tarih, coğrafya derken Kafka’ya selam ederek biten bir kitap.
Bütün büyük eserlerde tamamlanmamış bir yan (tam da büyük olmaları yüzünden) vardır.
9- İliklerine Kadar Yazmak – İçindeki Yazarı Özgür Bırak
Yazar: Natalie Goldberg
Yayınevi: Hep Kitap
Kitabı alıp okumak değil, sayfa sayfa içindeki çalışmaları yapacaksanız. Bana çok şey yazdıran ve öğreten bir kitap. Ama yazmazsanız, yazamazsınız. Bir de kart versiyonu var. Ben ikisini de aldım. Yazmak istiyorsanız, böyle bir düşüneniz varsa maraton koşucusu gibi her gün antrenmanyapmalısınız. Bu kitap buna uygun. Siz hazırsanız başlayabilirsiniz.
Her şeyin adını öğrenin: kuşların, peynirlerin, traktörlerin, arabaların, binaların.
10- Kelimeler Şehri
Yazar: Alberto Manguel
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Alberto Manguel benim için çok ayrı bir yazar. Külliyatını bitirmek üzere olduğum ve kalemine hayran olduğum bir isim. Okumalar Okuması isimli zor okunan kitabı biterse son bir kitap kalacak. Bu kitap bir deneme. Benim gibi deneme hayranı için de bulunmaz bir tat. Bir konferanstaki sunumu aslında. Kitaplaştırdığı için ben yazara ve yayıncısına ayrıca teşekkür etmek istiyorum.
Tırtıl’ın Harikalar Diyarı’nda Alice’e sorduğu korkunç soruyu yanıtlamak her zaman zor olmuştu; bugün, kaleydeskopik evrenimizde bu soruya verilecek yanıt o denli istikrarsızlaştı ki, soru neredeyse anlamsız bir hale geldi: ‘Sen kimsin?’
Liste’nin sonuna geldik. Size öğretmenlik eden kitaplar var mı?
Not: Bunu “bana çocuk kitapları yazmada rehberlik eden kitaplar” ya da “mitoloji konusunda beni aydınlatan kitaplar” diye versiyonlarını düşünüyorum. “Felsefe” ve “mimari” başlıklarda olabilir. Gerçi hepsi birbirini besledi ama neyse…
Siz ne derseniz? Devam edelim mi?
Betül Çakıroğlu
Gelibolu’da doğdum ve 2002 yılından bu yana İstanbul’da mimar olarak çalışıyorum. Kızımın doğumundan sonra çocuk kitapları tekrar hayatıma girdi. Yazmayı ve okumayı çok seviyorum. Fantastik kurgular ve mitoloji özel ilgi alanlarım. Göçebe, Karşılaşma ve Ayna Meselesi kolektif öykü kitaplarında öykülerim yayınlandı. Nevzat Süer Sezgin’in Yetişkinler İçin Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Atölyesi’ni bitirdim. Eksi 18 Edebiyat Açık Kürsü platformunda deneme yazılarımı paylaşıyorum. Yine Eksi 18 Edebiyat grubuna ait Kıpırtı Çocuk Dergisi’nde gönüllü olarak çalışmaktayım.
