Rutin; sık sık tekrarlandığı için alışılan… Ritüel; belli aralıklarla yapılan, kutsallık atfedilen tekrarlar… Wim Wenders’in kahramanı Hirayama, “Perfect Days – Mükemmel Günler” filminde bir hayatın rutin ile ritüel arasında nasıl kutsanabileceğini gösteriyor! Ancak Hirayama’nın kaygıdan ve korkudan uzak durduğu “seçilmiş yalnızlığı” ne kadar sürdürülebilir?
ÖMER FARUK OBUZ
Perfect Day, son yılların en ilgi çeken filmlerinden biri oldu. Yönetmenliğinin Wim Wenders’in yaptığı, senaryosunu Wim Wenders ve Takuma Takasaki’nin birlikte yazdığı, 2023 Alman-Japon ortak yapımı Perfect Days (Mükemmel Günler) 76. Cannes Film Festivali’nde yaptığı prömiyerden bu yana hem başrol oyuncusu Koji Yakusho’ya 2023 Cannes Film Festivali’nde “En İyi Erkek Oyuncu” ödülünü kazandırdı hem de üzerine çok düşünülen, çok konuşulan bir film oldu.
Film, ellilerinde yalnız yaşayan, amiyane tabirle “dünyanın en pis” işlerinden birini en mükemmel şekilde yapmaya çalışan, Tokyo kentinde umumi tuvaletleri temizlemekle görevli olan Hirayama’nın hayatını merkezine alıyor. Kahramanın rutinlerle dolu hayatının arada ritüele dönüştüğü, geçmiş yaşamının ve gelecek hayallerinin paranteze alındığı şu anki modern ötesi çağımızda, minimal düzeydeki sade yaşamını anlatmaya çalışıyor.
GÜNDE İKİ KEZ ŞÜKRAN GÜLÜMSEMESİ
Kahramanımız Hirayama, her sabah sokağı temizleyen yaşlı adamın süpürge sesiyle uyanıyor. Yatağını topluyor, yüzünü yıkayıp dişlerini fırçaladıktan sonra bıyığını düzeltip, salonda bulunan bitkilerini suluyor. Daha sonra iş kıyafetlerini giyip kapı girişinde bulunan ahşap rafta hep aynı sıraya koyduğu eski fotoğraf makinesini, anahtarlarını, saatini, akıllı olmayan tuşlu cep telefonunu ve içinde bozuk paralarının bulunduğu kaseden kendine yetecek kadar parayı alıp evden çıkıyor. Yeni aydınlanmış gökyüzüne bakıp gülümsüyor.
Bu gülümseme adeta ona fazladan bahşedilmiş bir günlük bir yaşamın karşılığı gibi şükran ve sevincin ayine dönüştüğü kutsal bir an. Bu anlar Hirayama’nın gün içerisinde iki kez yaptığı bir ritüel: Sabah evden çıkarken ve öğlen yemek yediği esnada…
Rutin; bilincin eşlik etmediği anlamsız tekrarlar iken ritüel için ise rutinin bilinçli ve anlamlı olduğu ya da anlam yüklenilen rutinler diyebiliriz.
Rutin; şaşırtıcı yönü bulunmayan, sık sık tekrarlandığı için alışılmış olan demek. Ritüel; ise belli aralıklarla yapılan tören, adet, kutsallık atfedilen tekrarlar.
Rutin; yaşam kimi insanlar için arzulanan üst bir yaşam iken kimi insanlar için gelişimi engelleyen bir yaşam. Rutinin bir açıdan kaygısız, rahatlatıcı, sıradan ve öngörülebilir oluşu belki de insanın en temel olan güvende hissetme ihtiyacından ötürü arzulanan bir yaşam.
BİR TUVALETE SANAT ESERİ GİBİ DAVRANMAK!
Hirayama, evden çıktıktan sonra evinin ön kısmında bulunan kahve makinesinden kahvesini alıp eski mini panelvan aracına binip kaset koleksiyonundan birisini seçer ve teybine takar. Daha sonra huzurlu bir şekilde işine başlar. Umuma açık olan Tokyo tuvaletlerini, bir heykeltıraşın eserine son dokunuşlarındaki hassasiyet ve incelikte temizler.
Öğle arasında hep aynı parka gider, orada sandviçini çıkarıp yine başını kaldırır. Kutsal mekanı olan gökyüzüne bakış atar gülümseyerek. Ağaçların arasından süzülen güneş ışınları, zamanın ve mekanın birbirine karıştığı zaman ve mekandan öte, sanki o ana kadar yaptığı her şey o anla anlam kazanır Hirayama için. Sonra siyah beyaz fotoğraf çeken eski makinesini çıkarıp çeker o anı. İyi bir fotoğrafçıdır, koleksiyon yapar bunlardan.
ÇATIŞMASIZ, ÖNGÖRÜLEBİLİR AMA BELİRSİZ
Kahramanımız iş sonrasında umuma açık olan banyoya gider. Müdavimi olduğu iki yer vardır. Metro istasyonunda bulunan salaş bir mekan ve ilgili olduğu bir kadının işlettiği restoranda yemeğini yer. Bunların dışında bir kitapçıya gider. Akşam olunca yer yatağına geçer, spot ışığının altında kitabini okur. Daha sonra gözlüğünü çıkarır, kitabını kaldığı yerden ters koyarak uyur. Genel olarak hayatı böyle geçer Hirayama’nın.
Rüyasında siyah beyaz anlamlı, anlamsız gölgeler ve ışıklardan oluşan geçmiş yaşamından kesitler sunsa da pek bir şey söylemez.
Hirayama’nın bu çatışmasız, öngörülebilir hayatında büyük belirsizliklerinin olmayışı insan yaşamıyla ne kadar tutarlı? Oysaki insan yaşamı belirsizliklerle dolu…
MECBURİYET Mİ? SEÇİLMİŞ BİR HAYAT MI?
Hirayama’nın geçmişi hakkında da pek bir şey bilmiyoruz. Sonradan çıkıp gelen yeğeni, Hirayama’nın zamanın kıyısında rutinlerle giden hayatına dahil oluyor. Kız kardeşinin gelişiyle Hirayama’nın varlıklı bir aileden olduğu, o yaşamı terk edip böyle bir yaşamı kendisinin seçtiğini anlıyoruz.
Hirayama’nın yalnızlığı, ne çok yüce bir amaç için tercih edilmiş ne de büyük travmalar sonrası bir mecburiyetten dolayı: İyi ve kötü bir yalnızlıktan öte, sade tüm insanların farklı formlarda hayal etse de öz olarak aynı güzel bir yalnızlık, adeta mükemmel denilebilecek bir yalnızlık…
Hirayama, kitapçı ile yaptığı diyalogda “Bu kitabı okuyunca korku ve kaygı arasındaki ayrımı öğrendim” diyor. Aslında Hirayama’nın yaşamına bakacak olursak pek bir kaygısının olmadığına şahit oluyoruz.
Kaygı, çağımız insanının hastalığı. Nedeni belli olmayan ortada hiçbir somut tehlike yokken yaşanılan huzursuzluk ve tedirginlik halidir. Korku ise somut bir tehlike karşında hissedilen duygudur.
KAYGIDAN VE KORKUDAN KAÇMAK SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ?
Hirayama’nın fazla konuşmaması, rutinlerdeki sapmalarında verdiği tepkilerde ölçülü davranma, fotoğraf koleksiyonu yapması, kaset koleksiyonun olması, ağaçlara olan hayranlığı, bitki yetiştirmesi, modern yaşamda bile çok sırıtmayan varlığı, kendisini hayatın içinde öyle bir pozisyonda konumlandırması, bunu bilinçli bir farkındalıkla yapması belki de aşırı duygu durum değişikliği yaşamaması yaşamını da duyguları gibi aynı düzlemde tutması, “kaygı ve korkudan uzak minimal mutlu bir yalnız yaşam” portresi çiziyor.
Fakat bu sürdürülebilir bir şey mi?
- Ömer Faruk Obuz’un yazısı farklı bir başlıkla aynı zamanda Gazete Duvar‘da yayınlanmıştır.
Ömer Faruk Obuz
Gaziantep doğumluyum. Lisans eğitimimi fizik mühendisliğinde tamamladım. Yüksek lisansımı ise kuantum fiziği üzerine yaptım. Fiziğin yanı sıra felsefe, sinema ve edebiyatla ilgileniyorum. Birçok dergi ve gazeteye sinema üzerine inceleme yazıları yazarken, serbest şiir üzerine çalışıyorum. Halen felsefe öğrenimimi devam ettiriyorum. Ve kendimi mahveden her şeye hayranım.
